Çocukların daha iyi büyüme ve gelişmeleri için, küçük yaşlardan itibaren düzenli olarak sportif bir aktivitenin içinde yer almaları oldukça yararlıdır. Spor aktiviteleri, eğlenceli ve sosyal bir ortam yarattığı için, bu yaş grubunda sosyal kişilik ve öz güven erken oluşur. Bundan dolayı özellikle gelişmiş ülkelerde her türlü alt yapı oluşturulup çocukların organize bir spora katılımları her yıl artmaktadır.
Amerika Birleşik Devletlerinde 1992-2002 yılları arasında, organize bir spora katılan çocuk sayısı % 8.4, adölesan sayısı ise % 15.4 olarak bildirilmiştir. Avrupa ülkelerinde ise 6-11 yaş grubu çocukların spora katılımı, ülkeden ülkeye değişmek üzere, %53-98 olarak verilmiştir. Kendi Ülkemizin çocukları için çıkarılmış istatistiki bilgi olmadığı gibi gerek bu yaş grubuna yönelik ilgili yasal düzenlenme gerekse toplumun bilinç düzeyi ve altyapı eksiklikleri konusunda yolun henüz başındayız. Yapacağımız çok şey var …geç kalmadan… aksi halde çocuklarımızın TV, bilgisayar bağımlılığı ve hareket azlığı dolaysıyla “fazla kilo “ problemi çığ gibi büyüyor..
Sporcularda beslenme, antrenman programlarının en önemli bölümünü oluşturur, sağlıklı- dengeli beslenme; sağlıklı büyüme –gelişmenin yanı sıra, optimal bir performans elde etmeyi sağlar.
Yaşamında düzenli olarak sportif bir aktivite yapan çocukların TV ve Bilgisayar başında geçen zamanı azaldığı için, çocuğun obezite (şişmanlık), diyabet ve hipertansiyon gibi sistemik hastalıklarında oluşum riski azalır. Ayrıca kemik ve kas yapısındaki güçlenmeye bağlı olarak aynı yaş grubunda herhangi bir egzersizle uğraşmayan yaşıtlarına göre daha fit ve dayanıklıdır. Kolay kolay herhangi bir kazaya maruz kalmaz.
Çocukların büyüme ve gelişmeleri için gerekli olan tüm besin maddeleri ve enerjinin eksiksiz olarak alınması gerekmektedir Spor yapan çocuk, adölesan ve genç atletlerin beslenmesi anne ve babaları başta olmak üzere, çocuğun kendisi ve antrenörü tarafından çok dikkate alınmamaktadır. Oysa çocuk ve adölesan atletlerin beslenmeleri, öncelikle kulüp diyetisyeni (spor kulüplerimizin çoğunda ne yazık ki diyetisyen yoktur) , spor hekimi ve antrenörü ile birlikte anne ve babaların gözetimi altında olmalıdır.
Enerji: Çocuk ve adölesanlarda büyüme ve gelişmeyi sağlayacak , gerekli günlük enerji miktarlarına ilave olarak; spor yapan çocukta fiziksel aktivite nedeniyle günlük harcanan enerji miktarı daha da yüksektir. Çocuğun yaşı, boyu, kilosu cinsiyet farklılıkları , yaptığı egzersizin tipi, yoğunluğu ve süresi günlük enerji miktarını etkileyen önemli faktörlerdir. Recomended Daily Amount (RDA) belirtilen 7-10 yaş sedanter ( hareketsiz ) çocukların ortalama günlük kalori gereksinimi 1900-2000 kcal/gün, adolesanların ise 2150-2880 kcal/gün olarak verilmiştir .Oysa aynı yaş atlet çocukların ortalama 3000-4000 kcal/gün, atlet adölesanlarda ise 5000 kcal/gün olarak belirtilmiştir .
Genç atletlerde günlük total enerji diyetle % 55-60 karbonhidratlar, % 12-15 protein ve %25-35 yağlardan temin edilmesi gerektiği bildirilmiştir. Çocuk ve adölesanlarda günlük enerji değeri üzerinden, günde fazla sayıda servis yaparak, ara öğünler ile birlikte öğün sayısı artırılarak (7 gibi) , beslenme planı yapılmalıdır .
Protein: Çocuk ve adölesan atletlerin spesifik protein ihtiyaçları ile ilgili yeterli çalışma yoktur. Çocuk ve adölesan atletlerde günlük alınan enerji harcanan enerjiyi karşılıyor ise protein ihtiyacı 1.70- 2.12 g/kg-1/gün-1 olarak bildirilmektedir.Alınan proteinlerin sadece hayvansal kaynaklı değil, bitkisel kaynaklı da olmasına dikkat edilmelidir. Protein supplementleri-ekleri (protein tozları gibi) alınmasına gerek yoktur.
Karbonhidrat: Çocuk ve adelösan atletlerin karbonhidrat ihtiyacı ile ilgili yeterli bilgi yoktur. Karbonhidrat alınımı kas glikojen depolarının doldurulması ve performansın artırılması için önemlidir. Antrenmanlar ve dayanıklılık sporlarında kas ve karaciğer glikojen depoları yeterince dolmadığında erken yorgunluk ve performans düşüklüğü görülür.
Yağ: Çocuk atletlerde total enerjinin % 35-39’ nun , adolesan atletlerde ise % 35 inin yağlardan temin edilmesi; diyette sature yağ oranının % 10 üzerinde olmaması gerektiği belirtilmektedir.
Adölesan atletlerin büyüme gelişme ve fiziksel aktiviteleri için esansiyel yağ asitlerin (linoleik ve linolenik asit) mutlaka alınması gerekir. Beslenmede yağ alınımı yağda eriyen vitaminlerin ve karotenlerin emilimi için de esastır. Yüksek yağ ihtiva eden belirli yiyeceklerin (kırmızı et gibi) beslenmeden çıkarılmaması önerilir.
Kaynakça: İst. Üniv.Tıp Fak. Spor Hekimliği.
Beslenme Uzmanı [Yazar]