Otizmde Sosyal Dilin Geliştirilmesi

Otizmde Sosyal Dilin Geliştirilmesi

Otizmde Sosyal Dilin Geliştirilmesi

Tülay Özer

Tülay Özer

Otizmde Sosyal Dil Derken Ne Denmek İsteniyor?            

Bu yazıda sosyal dilin geliştirilmesi üzerinde duruyor olacağım. Spontan konuşmanın günlük hayatımızdaki yerinin ne kadar fazla olduğunu hepimiz çok iyi biliriz.

Basit kelime ilişkilendirme, kolay konulu diyaloglar, ortak dikkat diğer alıştırmalara göre daha kolaydır. Ben bu yazımda basit kelime ilişkilerinin nasıl öğretildiğinden ve neden öğretilmesi gerektiğinden bahsetmek istiyorum. Çocuğun iyi olduğu alıştırmadan başlamak önemlidir. Aile ve terapist çocuğun daha zor alıştırmaları kolay alıştırmalardan önce iyi bir şekilde yapabileceğini düşünmemelidir.

Bunlar duyguları belirten, çoğu zaman otistik çocuklar için problem olan alıştırmalardır. Mutlu, üzgün, korkmuş, çılgın, gururlu, hüsran dolu, endişeli gibi temel duygular otistik çocuklarla işlenmesi gereken duygulardır. Çocuk büyüdükçe, duygular daha karmaşık bir hal alır ve bu yüzden daha karmaşık bir metne ihtiyaç vardır. Bu bölümde duygu metinlerinin basit biçimi, daha karmaşık duygu metinleri oluşturmak için kullanılabilir.

Bu alıştırmalar, eleştirel düşünmeyi de içerir. Bu, gelişimsel bozukluğu olan çocuklar için zor bir konu olduğundan çocuklara eleştirel düşünme öğretilmelidir. Eleştirel düşünme konuları şunları içerir; "Kimi Dinleyeceğine Karar Verme", " Ne yapacağına Karar Verme", "Güvenli ve Tehlikeli", "Problemler ve Çözümler", "Alay Edilme", "Yaralanma". Verilen

örnekler her çocuk için alakalı olmalıdır. Aynı zamanda, alıştırmalar çocuğun günlük yaptığı aktiviteleri hatırlamasını sağlayacak şekilde; günlük konuştuğu dili, telefona cevap verme, yemek ısmarlama gibi karmaşık aktiviteleri içerecek biçimde olmalıdır.

Basit Kelime İlişkileri Nasıl Öğretilir?

Önkoşul:  Çocuk birlikte kullanılacak şeyleri eşleştirebiliyor olmalıdır. Örneğin; ayakkabı ve çorap. Bu alıştırmayı öğretmenin iki yolu vardır.

Terapist iki çift kelime yazar. İlk olarak, odak isimlerde ve sıfatlarda olmalıdır.(sıfat-isim örnek yeşil kurbağa). İşte, terapistin bu alıştırmayı tanıttığı bir örnek:

Terapist: "Ali, yeşil - kurbağa" (kelime çiftlerini okuma). Neden bu kelimeler bir aradadır?

Terapist ilk olarak sözel veya yazarak gerektiğinde sufle edebilir.

Terapist: "çünkü bir --------------olmak-----------".

Bir kere çocuk "olmak" nasıl kullanılacağını öğrendiğinde, sonra terapist diğer bağlantılı eylemleri tatlar, sesler, hisler gibi aşamalı olarak tanıtmalıdır. İlk olarak, terapistin amacı, çocuğa birlikte giden kelime çiftlerini, kullanılan eylem ne olursa olsun sebebinin çocuğun dile getirmeye başlamasıdır.

2. Bu alıştırmayı yapmanın başka bir yolu da, kelimeyi (ismi) yazarak ve aşağıdaki alıştırmayı tanıtmaktır.

Terapist: "Ali, ------------ ne ile eşleşir".

Terapist çocuğun söylediğini yazmalıdır, ve

Terapist çocuğun "çünkü bir ---------- ---------- dir." demesi için sufle etmelidir. Terapistin düşündüğünden çok eğer çocuğun kelimeleri bir araya getirmesinde geçerli bir sebebi varsa çocuğa farklı bir isim veya eylem vermek yerindedir. Bu çocuklar sık sık tipik olarak

değerlendirilmeyen ilişkiler (bağlantılar) oluştururlar. Bu ilişkiler (bağlantılar) geçerlidir, ancak, eğer çocuk uygun bir sebeple destekleyebilirse. Terapist sebebini veya farklı biçimdeki (örnek; kalem kağıt,"çünkü kalem kağıdın üzerine yazılır") tepkiyi süfle etmek durumda kalabilir.

En sonunda, çocuk sözel olarak neden iki kelimenin bir arada uygun olduğunu sadece sunulan eşleşmiş kelimeleri görsel süfle olmadan tarif edebilmelidir.

Neden Bu Alıştırmayı Yapmalı?

Bu alıştırmanın amacı çocuğun 1) kelimeler arası ilişkiyi görmesi ve ifade etmesi, 2) Neden sorularına cevap verme yeteneği geliştirmesi, ve 3) Neden - Çünkü kavramlarını anlamasıdır. Buna ek olarak, kelime ilişkileri (bağlantıları) günlük hayattaki işitsel anlayışlarına yardımcı

olmaktadır. Örneğin, çocuğa "Git, kalem ve kağıt getir" dendiğinde çocuk bu kuralları kolaylıkla uygulayabiliyor olacaktır çünkü bu çocuğa anlamlı gelecektir. Kelimeleri ilişkilendirme yeteneği olayları ayrıntılı bir şekilde ilişkilendirmeye zemin hazırlar örneğin, doğum günü partisi pastayla, hediyelerle ve balonlarla ilişkilendirilir.

Basit Kelime İlişkileri

Basit kelime ilişkileri alıştırması iki şekilde yapılır. Bu alıştırmayı tanıtmanın bir yolu da terapistin kelime çiftlerini yazmasını ve neden iki kelimenin eş olduğunu sormayı sağlamasıdır. Bu alıştırmayı yapmanın ikinci yolu da çocuğun verdiği bir kelimenin terapistin önerdiği bir kelimeyle alakalı olmasını sağlamaktır. Sonrasında, çocuk neden kelimeyi

(örneğin. neden çocuk çiçeği kelebekle birlikte seçti) seçtiğini "anlamak" zorundadır.

 

 

Yukarıdaki alıştırmalar, çocuğun sosyal dilini oluşturup geliştirilmesinde büyük rol oynar. Basit kelime ilişkilendirme yukarıda olduğu gibi örneklerle çoğaltılarak kullanılabilir. Bu alıştırmalar uygulandığında, çocuğun sosyal dilinde gelişmeler olacaktır. Aynı zamanda belirtilen alıştırmalar çocuğun eleştirel düşünmesini de geliştirip sosyal dilinin gelişmesinde, spontan konuşmasının oluşumuna katkıda bulunacaktır.

Basit Kelime İlişkileri

Kelime

Eşleşmiş Kelime

Neden

 

 

 

kelebek

çiçek

Çünkü kelebek çiçeğin üzerine konar

yüzme

su

Çünkü biz suyun içinde yüzeriz

sarı

pastel boya

Çünkü pastel boya sarıdır

maymun

 muz

Çünkü maymun muz yer

battaniye

yatak

Çünkü battaniye yatağın üzerindedir

 


Duygu Ak
Psikolog [Yazar]