Bebeğinizin sizinle sağlıklı bir bağ kurması ilk bir yılın sosyo-duygusal açıdan en temel gelişim konusudur. Bebeklerin ebeveynle kurduğu bağın içgüdüsel temelleri vardır. Bebekler dünyaya korunma ve güvenlik amacıyla ebeveynin yakınında kalma içgüdüsüyle gelirler. Ebeveynler için de bebekle kurulan bağ aslında içgüdüseldir. Biz de bebeğimizle bir bağ kurmak isteriz. Bebeğimizi korumak ve güvende olmasını sağlamak, ihtiyaçlarını karşılamak için elimizden geleni yaparız.
Bağlanma nedir?
Bağlanma ebeveyn ve çocuk arasında çocuğun güvende olduğunu hissetmesini sağlayan karşılıklı, keyifli bir oyundur. Bağlandığımız kişiye zaman ve mekan sınırlamasının ötesinde duygusal olarak tutunuruz. Bu ilişkide güvende olma algısı ve güvenme hissi vardır. Bu güvende olma algısı çocuğun fiziksel, sosyal ve duygusal dünyayı keşfetmesine yardımcı olur. Ebeveynle kurduğu sağlıklı bağ sonucu güvende olma algısı gelişmiş bir çocuk kendine güvenmeye ve kedini önemli ve değerli olarak görmeye başlayacaktır. Bu tip bir güvende olma algısı ve ebeveyne güvenme hissi çocuğun diğer yetişkinlerle ve arkadaşlarıyla nasıl etkileşime geçtiğini ve dünyayı nasıl algıladığını da belirleyecektir. Ebeveynle 0-1 yaş arasında sağlıklı güven bağı kurmuş çocuklar ilerleyen zamanda daha sağlıklı bir bağımsızlaşma süreci yaşarlar. Bu tip çocuklar öğrenmeye, keşfetmeye daha açık olurlar, sosyal becerileri daha yüksektir, kolay iletişim kurarlar, kendini ifade şekilleri olumludur.
Bebek ile ebeveyn arasında güven bağı nasıl kurulur?
Bebeğimizle güven bağı kurmamız onunla uyumlu etkileşimler yaşıyor olmamıza bağlıdır. Bağlanma bir süreçtir. Her gün adım adım ilerler. Bebeğimiz her ağladığında onu teselli etmeye çalışmamız, o yüzümüze her baktığında ve bizimle etkileşime geçmek istediğinde onunla konuşmamız, oyun oynamamız bebeğimize bize güvenmeyi öğretir. Bebeğinizin istek ve ihtiyaçlarını anlayıp bu istek ve ihtiyaçlara uyumlu cevap verdiğiniz her an bebeğinizle kurduğumuz bağın güçlenmesine katkı sağlar.
Bebeğin sıkıntısını gidermek bağlanma sürecine nasıl katkı sağlar?
Bir ebeveyn bebeği üzüldüğü zaman bu kendisini de üzüyor olsa bile bebeğin yanında olursa emniyetli bir sığınak oluşturmuş olur. Bebek kendini güvende hissetmeye ihtiyaç duyar. Bir ebeveyn olarak bebeğimizin sıkıntı, üzüntü belirtisi olan ağlayışlarına her cevap verdiğimizde onun güven hissi ihtiyacını karşılamış oluruz. Ayrıca, ebeveyn bebeğin sıkıntı hislerini kontrol ederek bebeğin duygularını düzenlemeyi öğrenmesine yardımcı olur. Bebeğin sakinleşebilmek için hem ebeveyne hem kendine güvenmeyi öğrenebilmesi için ebeveyn olarak bebeğin verdiği ipuçlarıyla uyumlu olabilmemiz çok önemlidir. Bebeği üzüldüğünde sakinleştirerek ebeveyn, bebeğe onun yanında olduğu, dünyayı güvenle keşfedebileceği sinyalini verir.
Bebekle keyifli zamanları paylaşmanın bağlanma sürecine katkısı var mıdır?
Bebeğin sıkıntısını anlayıp sıkıntıya cevap verebilmenin yanında bebeğin kendini iyi hissettiği zamanlarda da yanında olabilmemiz gerekir. Yani bebeğimize sadece ağladığında müdahale etmemiz, sakinleştirmeye çalışmamız yetmez. Bebek ebeveynin yüzüne hayranlıkla baktığında ebeveynin de kendisinden keyif almasına ihtiyaç duyar. Bebek dünyadaki yeni görüntüleri, sesleri ve dokunuşları keşfederken ebeveynin kendisini izlemesini ister. Bebek, ebeveynin dünyayı kendisinin gözüyle görebilmesine ve ona açıklamasına ihtiyaç duyar. Bebekler ebeveynle iletişim kurma isteklerini çeşitli davranışlarla (ebeveynin yüzüne bakma, kollarını ebeveyne doğru uzatma, başını ebeveyne doğru çevirme, gülme, kol ve bacakları yumuşak şekilde dairesel olarak hareket ettirme gibi) çok net bir şekilde anlatırlar. İşte bu zamanlarda bebekler ebeveynin kendisine cevap vermesini konuşmasını, oyun oynamasını kısaca iletişim kurmasını isterler. Ayrıca bebekler ebeveynle ilgili olduğu zamanlarda, ebeveynin kendisini taklit ederek ve hareketlerine uyum sağlayarak kendisiyle bağlantıda kalmasına ihtiyaç duyar. Ebeveyn, bebek kendini iyi hissettiği zamanlar bebeğin yanında olarak ana bir güven temeli sağlamış olur.
Ebeveynle sağlıklı bir bağ kurmak çocuğa neler kazandırır?
Bağlanma tek seferde olan bir şey değildir; çocuk ve hayatındaki özel kişi için sürekli olarak devam eden bir oluşum ve yolculuktur. Yaşamın ilk döneminde bebeğinize vereceğiniz bakım bebeğinizin kuracağı bağın niteliğini belirleyecektir. Bebeğiniz ya güvenli ya da güvensiz bir bağ kurabilir. Hassas ve duyarlı şekilde bakım vermeniz güvenli bir bağ oluşumunu ve sağlıklı ilk ilişkilerin kurulmasını teşvik eder. Ebeveyn ve bebek arasında güvenli bir bağın kurulması bebeğe istek ve ihtiyaçlarının ebeveyn tarafından karşılanacağına güvenmeyi öğretir. Bu da ileride arkadaşları, öğretmeni ve diğer yetişkinlerle sağlıklı ilişkiler kurabilmesini ve en nihayetinde öz güven geliştirmesini sağlar. Bebek ebeveyne güvenmeden kendine güvenmeyi öğrenemez. 0-1 yaş arasında kurulan güvenli bağ ilerleyen dönemde ortaya çıkan bağımsızlaşma sürecinin sağlıklı ilerlemesini sağlar.
Bağlanma bazen bağımlılığa dönüşebilir mi?
Ebeveynlerin ilk bir yıl için “Bebeğim bana bağımlı hale mi geldi?” endişesi yanlıştır. Bebekler bu dönemde gelişimsel olarak zaten ebeveyne bağımlıdır. Her istek ve ihtiyacının karşılanması, her keşif girişiminin onaylanması için ebeveyne ihtiyaç duyar. Bağımsızlaşma ve bireyselleşme bebeğiniz büyüdükçe ortaya çıkan farklı bir gelişim aşamasıdır ve bu bağımsızlaşma sürecinin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi ilk dönemde bebek ve ebeveyn arasında kurulan güvenli bağ ile mümkündür. İlk yıllarda istek ve ihtiyaçlarına ebeveynden uyumlu cevaplar alamamış, ebeveynle sağlıklı bir bağ kuramamış olan bebeklerin ilerleyen dönemde ortaya çıkan bağımsızlaşma girişimleri de sağlıksız, çelişkili olur. Ama yaşamın ilk yıllarında bebeğinizin istek ve ihtiyaçlarını düzenli şekilde karşılarsanız, onun ipuçlarını anlar onlarla uyumlu ebeveynlik verirsiniz sizinle güvenli bir bağ kurmasına büyük katkı sağlamış olursunuz.
Gelişim Uzmanı, Psikolog [Yazar]