Gerçekten Tükendik mi?

Gerçekten Tükendik mi?

Tükenmişlik sendromu depresyon, kalp vb. hastalıklara yol açar.
Gerçekten Tükendik mi?
Tükenmişlik sendromu bireysel kimliği kaybettiren kariyer, arkadaşlık, aile etkileşiminden alınan keyfi, başarı duygusunu azaltan zihinsel ve fiziksel stres türüdür.

Tülay Özer

Tülay Özer

Tükenmişlik; özellikle birey iyi bir performans gösterdiği halde bu çabasının karşılığında uygun bir ödül alamadığı veya takdir edilmediği ve bunu da kabul edemediği zamanlarda görülmektedir. Tükenmişlik, belli bir dinlenme sonrası ortadan kalkan bir yorgunluk hali  değildir. Tükenmişliği stresten ayıran en önemli özellik, tükenmişliğin birey ile karsısındaki koşullar arasında olan ilişki kaynaklı bir stres olmasıdır.

Tükenmişlik duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı boyutları ile incelenir. Duygusal tükenme, kişinin yaptığı iş nedeniyle duygusal olarak kendini aşırı yüklenmiş, tükenmiş hissetmesidir ve tükenmişliğin en önemli belirleyicisidir. Duyarsızlaşma, kişinin hizmet verdiklerine karşı bu kişilerin birer birey olduklarını dikkate almaksızın duygudan yoksun biçimde tutum ve davranışlar sergilemesidir. Kişiye nesnel olarak eğilimi yansıtır. Kişisel başarı eksikliği ise, sorunun başarı ile üstesinden gelememe ve kendini yetersiz görme olarak tanımlanır. Kişinin işe karşı motivasyonu düşmüştür, kontrol eksikliği ve çaresizlik hisseder. Bireyde tükenme, duygusal tükenme ile duyarsızlaşmanın artması, kişisel başarının ve başarı duygusunun azalması ile ortaya çıkmaktadır.

Tükenmişlik Sendromu Evreleri

Şevk ve Coşku Evresi:

 Hastalığın bu evresinde yüksek umutluluk ve enerji çok yüksektir. Kişi, gerçekçi olmayan mesleki beklentiler içine girer. Mesleklerini her şeyin önünde tutarlar, uykusuzluğa, gergin çalışma ortamlarına, kendine ve yaşamın diğer yönlerine zamanını ve enerjisini ayıramayışına karşı ustun bir uyum sağlama çabasındadırlar.

Durağanlaşma Evresi:

Bu evrede kişinin istek ve umutları azalmaya başlar. Mesleğini yaparken karşılaştığı zorluklardan daha önce rahatsız olmazken bunlar gözüne batmaya başlar. Kişi bu kez işinden başka bir şey yapmadığını düşünmeye başlar.

Engellenme Evresi:

Bu evrede kişiler insanları, sistemi, olumsuz çalışma koşullarını değiştirmenin ne kadar zor olduğunu anlar. Engellenmişlik duygusu yaşayan kişi, üç yoldan birini seçmek zorunda kalır.

Umursamazlık Evresi:

Kişiler bu evrede duygusal kopmalar yaşar. Kendilerini kısırlaştırılmış gibi hisseder ve bir şey üretemezler. İş yaşamı kişi için doyum ve kendini gerçekleştirme alanı olmaktan çok uzak bir yer olarak ifade edilir.

Bireyde tükenme durumunda ortaya çıkabilecek başlıca belirtiler şunlardır:

Tükenmişliğe ait fiziksel belirtiler; yorgunluk, bitkinlik hissi, enerji kaybı, kronik soğuk algınlığı, yoğun baş ağrıları ve uyku bozuklukları, gastrointestinal bozukluklar ve kilo kaybı, solunum güçlüğü, psikosomatik hastalıklar.

Psikolojik belirtiler:

Tükenmişlik durumu, psikolojik rahatsızlıkların kronikleşmesine yol açabilmektedir.

Tükenmişliğe ait psikolojik belirtiler; duygusal bitkinlik, kronik bir sinirlilik hali, çabuk öfkelenme, zaman zaman bilişsel becerilerde güçlükler yaşama, hayal kırıklığı, çökkün duygu durum, anksiyete, huzursuzluk, sabırsızlık, benlik saygısında düşme, değersizlik, eleştiriye aşırı duyarlılık, karar vermekte yetersizlik, boşluk ve anlamsızlık hissi, ümitsizlik.

Davranışsal belirtiler:

Bireyler, psikolojik bir varlık olmanın yanında toplumsal bir varlıktırlar. Bu nedenle, tükenmişlik sonucunda ortaya çıkan göstergeler, bir süre sonra hem yakın çevreleri, hem çalışma yaşamı hem de toplumla olan ilişkilerinde belirleyici olmaya başlayacaktır.

Tükenmişliğe ait davranışsal belirtiler; hatalar yapma, bazı şeyleri erteleme, işe geç gelme, izinsiz olarak yada hastalık nedeni ile işe gelmeme, işi bırakma eğilimi, işte ve iş dışındaki ilişkilerde bozulma, kaza ve yaralanmalarda artış, meslektaşlara ve hizmet verilen kişilere, mesleğe karşı alaycı bir tavır sergileme, işle ilgilenmek yerine başka şeylerle vakit geçirme. 

Örgütsel belirtiler:

Bir süre sonra tükenmişlikle görülen sorunlar, bireyin ailesi ve çevresiyle yaşadıklarının yanı sıra çalışma yaşamına da etki etmeye başlar. 

Tükenmişliğe ait örgütsel belirtiler; işe geç gitme veya hiç gitmeme, işyeri kurallarını dikkate almama ve çiğneme, özellikle üstlerine karşı agresif bir kişilik yapısına bürünme, sürekli iş arkadaşlarıyla çatışma, performansta ve hizmet kalitesinde artan oranlı düşüş, rol çatışması yaşama, sorumluluktan kaçma, yapılacak işleri devamlı olarak erteleme, örgütsel değişime karşı direnç gösterme, örgütlenme eğiliminin yok olması, örgütsel bağlılık ile iş tatmininin ortadan kalkması en karakteristik örgütsel göstergelerdir.

Tükenmişlik Sendromunun Nedenleri:

  • Aşırı iş yükü ve dinlenme zamanlarının az olması,
  • İş yerinde sosyal desteğin ve motivasyonun yetersizliği,
  • Aşırı zor ve yoğun iş ortamı,
  • Çalışanlar arasında destek ve sosyal ilişkilerin olmaması,
  • Yetersiz uzman eğitimi ve yönlendirme,
  • Liderlerin ve denetimin yetersizliği,
  • Müşterilerin ihtiyaçlarının finansal, bürokratik ve idari yönden karşılanmaması.

Kimler Tükenmişlik Sendromuna yakalanabilir?:

Bu rahatsızlığı yaşayanlar genelde duygularını bastırıp daha çok mantıklarını kullanarak hareket eden kişilerdir.
İşlerine son derece bağlıdırlar ve bu bağlılık kendi ihtiyaçlarını bile görmezden gelecek kadar kuvvetlidir.
Mükemmeliyetçilik kaygısı ile kendilerini aşırı derecede zorlar ve baskı altına sokarlar.
Bu durum özellikle işleri gereği insanlarla sıkı bir ilişki içerisinde olması gereken (özellikle hizmet sektörü)  meslek dallarında ortaya çıkar.
Örneğin doktor, yönetici ve sürekli stres altında olan anneler gibi.


Ertuğ Gül
Psikolog [Yazar]

"Gerçekten Tükendik mi?" ile ilgili BENZER YAZILAR